Tính chất chung

Tên khoáng vật được đặt theo đại danh đảo Topazic, nằm ở Biển Đỏ.

Thành phần hóa học: Al2[SiO4](F,OH)2, tạp chất: Fe, K, Na, Ca, Mg, Cr, Ti, V, Ge…

Cấu trúc, hình thái tinh thể: Kết tinh ở hệ trực thoi, tinh thể hình lăng trụ, tháp đôi trực thoi, có thể đạt kích thước rất lớn, nặng hàng trăm kg.

Độ cứng: 8

Tỷ trọng: 3.49 – 3.57

Chiết suất: 1.618 – 1.643 Trong suốt, nhiều màu sắc: không màu, lơ, lục, lục vàng, ám khói, nâu đỏ nhạt, vàng, vàng kim, da cam đỏ, đỏ…Màu dễ thay đổi dưới tác dụng của nhiệt.

Bao thể: Đặc trưng trong topaz là bao thể khí, lỏng, khí – lỏng phân bố riêng lẻ hoặc theo kênh. Các bao thể rắn hay gặp là: fluorit, cryolit, halit, silvin, tourmaline

Nguồn gốc, phân bố

Topaz thường gặp trong pegmatite microcline dạng lỗ hổng chứa thạch anh ám khói, morion, albit, microcline, các mạch nhiệt dịch sau phun trào axit, tổ hợp cùng calcit, fluorit, gowtit, granat, trong sa khoáng

Brazil là nước có nhiều mỏ khai thác đá topaz nổi tiếng ở bang Minas và Gerais. Ở Mehico mỏ Lapaz được biết đến với topaz màu vàng tuyệt đẹp. Tại Mỹ có mỏ topaz màu hồng, vàng và xanh lam rất đẹp. Một số nước khác cũng khai thác nhiều Topaz như Úc, Myanma. Và đặc biệt là ở Nga khai thác nhiều topaz màu lam, màu lâm ở vùng núi Ural.

Ở Việt Nam, Topaz được tìm thấy trong pegmatit ở Thạch Khoán, Vĩnh Phúc. Topaz ở vùng Xuân Lệ, Thường Xuân, Thanh Hóa cũng có nguồn gốc pegmatit, cộng sinh với aquamarin và thạch anh. Topaz Lâm Đồng trong pegmtit cộng sinh với felspat, thạch anh.

Các phương pháp xử lý và tổng hợp

• Xử lý nhiệt: Topaz thường bị nhạt màu đi khi nung ở nhiệt độ cao. Topaz màu đỏ nâu của Brazil chuyển sang không màu ở nhiệt độ 4500C, nhưng khi nguội nó chuyển sang màu hồng cá hồi đến màu đỏ tím tuỳ theo màu sắc ban đầu và độ mạnh của nhiệt độ.
• Chiếu xạ: Topaz không màu khi chiếu xạ ở các điều kiện khác nhau sẽ chuyển sang màu lam. Tuỳ thuộc vào loại tia chiếu, cường độ tia và thời gian chiếu mà ta thu được các tông màu khác nhau. Màu lam nhạt (sky blue – nếu chiếu bằng tia X), màu lam trung bình (Swiss blue – nếu chiếu bằng tia X và tia điện tử), màu lam đậm (London blue – nếu chiếu bằng tia nơtron). Hiện nay hơn 99% lượng topaz lam trên thị trường là topaz do chiếu xạ.
• Topaz ít được tổng hợp trong công nghiệp.

Đá dễ nhầm lẫn:

Vì phổ màu của topaz tương đối rộng nên nó dễ bị nhầm lẫn với khá nhiều loại đá quý khác.

Topaz dễ nhầm lẫn với các đá như aptit, aquamarine, brazilianit, chrysoberyl, thạch anh vàng, danburit, kim cương, beryl quý, flourit, kunzit, orthoclase, phenakit, ruby, saphir, spinel, tourmalin và zircon.

Ứng dụng

Đá topaz có màu sắc đẹp được sử dụng rộng rãi trong ngành công nghiệp đá quý. Các sản phẩm trang sức gắn đá topaz rất phổ biến như nhẫn, mặt dây, lắc, đôi hoa tai…

Topaz màu lam là  viên đá tháng sinh cho tháng 12.

Theo tiếng Hy Lạp, Topaz có nghĩa là “toả sáng”, loại đá này có nhiều màu sắc nhưng chỉ có Topaz xanh dương mới là viên đá của người sinh tháng 12.

Topaz tượng trưng cho thông minh, sắc đẹp, lòng thuỷ chung và tình bạn chân chính của con người. Ngoài ra, viên đá này còn có khả năng xoa dịu cảm xúc và đem lại sự mạnh mẽ, thông thái, khơi dậy khả năng thích chinh phục của chủ nhân