Tổng quan
Spinel cũng là tên khoáng vật. Tên gốc từ tiếng Latin có nghĩa là mận gai do màu đỏ của đá quý giống màu mận gai.
Spinel rất phong phú về màu sắc: đỏ, hồng, lam, lục, vàng, nâu đỏ, tím, da cam, vàng chang, phấn hồng, không màu, đen, lam tối, nâu tối; một số spinel có hiệu ứng alexandrit, một số có hiệu ứng sao 6 cánh hoặc 4 cánh. Galaxit có màu đỏ tối đến đen, hercynit màu đen, picotit màu lục tối, nâu đỏ tối, đen; hanit màu lục, lục xám, đen.
Nguồn gốc
Spinel có thể gặp trong các đá magma bazo, skarn, đá biến chất, sa khoáng,
Ở Việt Nam, spinel các màu gặp trong đá hoam trong sa khoáng cùng ruby ở Yên Bái, Nghệ An.
Đá tháng sinh và viên đá nổi tiếng
Đá spinel gần đây được thêm vào đá tháng sinh tháng Tám, cùng với peridot và sardonyx. Một thời gian dài nó bị nhầm lẫn với ruby. Rất nhiều viên ruby nổi tiếng trong lịch sử thực ra là spinel.
Lịch sử đã ghi nhận một sự nhầm lẫn trớ trêu, đó là viên spinel nặng to nhất thế giới được gắn trên vương miện của hoàng gia Anh có tên “Black Prince Ruby”. Nó vẫn được coi là ruby, cho tới ngày, nhờ công nghệ nghiên cứu khoáng vật phát triển thì nó được khám phá ra thực chất là spinel màu đỏ.
Spinel đỏ, chất lượng tốt hiếm hơn ruby với chất lượng tương tự, thậm chí, còn có giá trị hơn. Black Prince Ruby là một trong những viên spinel đỏ chưa chế tác lớn nhất thế giới, với trọng lượng khoảng 170 ct, dài gần 5cm. Black Prince Ruby được đánh bóng một chút để làm nổi bật ánh sáng của nó và được chế tác thành hình hạt. Trước đây nó đã được khoan, xâu chuỗi và đeo như một mặt dây chuyền và nhiều dạng trang sức khác trước khi được đặt vào Vương miện Hoàng gia, nơi nó có thể được nhìn thấy ngày nay. Trước đây nó đã được khoan, xâu chuỗi và đeo như một mặt dây chuyền và nhiều dạng trang sức khác trước khi được đặt vào Vương miện Hoàng gia, nơi nó có thể được nhìn thấy ngày nay. Quan sát kỹ, thì có thể thấy, lỗ khoan đã được gắn một viên ruby nhỏ hơn.
Black Prince Ruby có lẽ là một trong những viên đá quý nổi tiếng nhất trong tất cả các viên ngọc của Hoàng gia Anh. Mặc dù tên của nó là như vậy, nhưng nó không phải màu đen và cũng không phải là ruby, đó có thể là lý do tại sao nó nổi tiếng.
Black Prince Ruby thực sự là một spinel đỏ chưa chế tác, thuộc sở hữu của Hoàng gia Anh từ năm 1367. Viên ngọc được đặt theo tên của ‘Hoàng tử đen’, Edward of Woodstock, Hoàng tử xứ Wales, và là một trong những viên đá quý lâu đời nhất trong Bộ sưu tập Vương miện Hoàng gia Anh.
Các đá giống spinel và cách phân biệt
Vì spinel có rất nhiều màu sắc, nên nó thường bị nhầm lẫn với nhiều loại đá như: ruby, saphir, thạch anh, chrysoberyl, pyrop, topaz, tourmaline, zircon…
| Tên đá | Đặc điểm khác nhau và cách phân biệt |
| Ruby, saphir | Dị hướng, phổ HT (694,2; 692,8… saphir lam: 451, 460, 470); chiết suất cao hơn, độ cứng và tỷ trọng lớn hơn. Dùng khúc xạ kế là phân biệt được hoặc phổ kế; cân tỷ trọng. |
| Granat (Pyrop, Anmandin) | Độ cứng, tỷ trọng (3,85); phổ HT của pyrop (575; 505); anmandin (576; 527); chiết suất (1,76). Dùng khúc xạ kế, đèn cực tím, cân tỷ trọng. |
| Topaz hồng | Chiết suất (1,63 – 1,64); Phổ do Cr: 682 nm. Dùng khúc xạ kế hoặc phân cực kế. |
| Turmalin | Chiết suất; 1,62 – 1,64; tỷ trọng 3,05; lưỡng chiết: 0,018. Dùng kính nhị sắc, khúc xạ kế hoặc dung dịch nhúng, cân tỷ trọng … |
| Thạch anh | Tỷ trọng 2,65; độ cứng 7; chiết suất 1,54 – 1,55; tính đa sắc yếu. Dùng phân cực kế, khúc xạ kế, cân tỷ trọng hoặc dung dịch nhúng. |
