Giới thiệu
Hầu hết mọi người chưa bao giờ nghe nói về ametrin đều rất ngạc nhiên khi thấy màu tím và màu vàng cùng xuất hiện trong một viên đá. Ametrin là một loại đá quý hiếm với nguồn cung cấp đá có giá trị thương mại hữu hạn, chỉ từ một mỏ duy nhất trên thế giới – mỏ Anahi ở Bolivia.
Ở Mỹ, Canada, Ấn Độ, Mozabique cũng tìm được các mỏ ametrin nhưng chúng không có giá trị kinh tế.
Ametrin là một biến loại đặc biệt của Thạch anh, nó có 2 màu trong cùng một tinh thể. Đó là màu tím của thạch anh tím (amethyst), và màu vàng của thạch anh vàng (citrine). Tên Amtrin được ghép từ tên tiếng anh của 2 biến loại trên.
Thông tin chung
- Mineral: Quartz
- Chemical composition: SiO2
- Color: Bicolor orange/yellow and purple
- Refractive index: 1.544 to 1.553
- Specific gravity: 2.66 (+0.03/-0.02)
Nguyên nhân tạo màu
Màu sắc của thạch anh tím và citrine được tạo ra bởi các tạp chất sắt với các trạng thái oxy hóa khác nhau trong thạch anh. Màu tím được cho là do Fe3 + tạo ra bị oxy hóa thành Fe4 + bởi bức xạ tự nhiên phát ra từ sự phân rã của kali-40 trong đá gần đó. Màu vàng kim được cho là do Fe3 + tạo ra.
Nếu một tinh thể ametrin hình thành tốt được cưa vuông góc với trục c, các vùng màu của thạch anh tím và thạch anh vàng thường tạo thành một mô hình hình học tỏa ra từ trục c giống như các miếng bánh. Các đường tiếp xúc thẳng tách các khu vực thạch anh tím từ các khu vực của citrine. Mô hình này được hình thành bởi quy luật song tinh Brazil trong đó hai tinh thể thạch anh có màu khác nhau được xen kẽ để tạo thành đá quý nhị sắc. Nó rất khác với các vùng nhị sắc của tinh thể tourmaline hình thành bởi sự kết tinh liên tiếp.
Xử lý và tổng hợp.
Các thí nghiệm trong phòng thí nghiệm năm 1981 đã xác định rằng nhiệt và chiếu xạ có thể được sử dụng để chuyển đổi thạch anh tím tự nhiên thành vật liệu hai màu có bề ngoài tương tự như ametrin tự nhiên. Quá trình này tốn kém không tạo ra được một lượng đáng kể ametrin.
Năm 1994, một phòng thí nghiệm ở Nga đã bắt đầu sản xuất một lượng nhỏ thạch anh nhị sắc tổng hợp từ các dung dịch kiềm bằng quy trình thủy nhiệt. Vật liệu tổng hợp này đang được cắt, gắn trong trang sức và được bán ở thị trường trang sức Nga. Một số đang được xuất khẩu sang các nước khác và được bán dưới dạng “ametrine”. Hầu hết các vật liệu này có một màu mà một người có kinh nghiệm sẽ ngay lập tức nhận ra là tổng hợp và không nhầm lẫn với ametrine tự nhiên mặc dù được sử dụng dưới tên ametrin.
Vì vậy, hiện nay trên thị trường đều có sẵn cả ametrin đã xử lý nhiệt và ametrin tổng hợp. Chúng giống với ametrin tự nhiên cả về tính chất quang học và vật lý. Kiểm định chúng là điều cần thiết. Dấu hiệu song tinh trong thạch anh cũng như trong ametrin từng là dấu hiệu chứng minh sự tự nhiên của chúng. Tuy nhiên, gần đây, trong thạch anh tổng hợp cũng có dấu hiệu này.
Lịch sử
Theo truyền thuyết, bộ lạc Ayoreo Ấn Độ ở miền đông Bolivia biết về các tinh thể thạch anh nhị sắc hơn 500 năm trước. Có lẽ tài liệu chính thức sớm nhất về các tinh thể thạch anh tự nhiên với đới màu tím và vàng là trong một vấn đề năm 1925 của Nhà khoáng vật học người Mỹ. Đây là những phần cơ bản của tinh thể thạch anh với các phần màu xen kẽ giữa màu tím và màu vàng.
Các báo cáo về một viên đá quý thạch anh có màu tím và vàng pha trộn được sản xuất ở bất cứ đâu trên thế giới bắt đầu từ những năm 1960 từ các địa phương mơ hồ ở Brazil, Bolivia và Uruguay. Bởi vì vật liệu không được quy cho một mỏ cụ thể, một số người tin rằng nó được sản xuất tổng hợp, được sản xuất bằng cách xử lý thạch anh tím, hoặc khai thác bất hợp pháp.
Năm 1989, những thay đổi đối với luật khai thác của Bolivia đã cho phép khai thác đá quý ở phía đông Bolivia, và công ty Minerales y Metales del Oriente S.R.L. đã giành được quyền khai thác độc quyền cho vài nghìn mẫu Anh. Quyền sở hữu của họ bao gồm cả một mỏ ở vị trí được cho là bằng chứng về lịch sử khai thác bất hợp pháp lâu dài. Để thiết lập uy tín trong buôn bán đá quý, công ty đã mời các nhà địa chất và đá quý đến mỏ và cho phép họ tự xác nhận rằng ametrin và citrin được khai thác ở đó là tự nhiên.
Ngày nay, mỏ Anahi của họ là nguồn ametrine tự nhiên và anahite (một loại thạch anh trong suốt với màu tím hoa cà rất nhạt) thương mại quan trọng duy nhất trên thế giới. Ngoài ra, mỏ này còn cung cấp thạch anh tím, thạch anh vàng, thạch anh tím hai màu sắc, thạch anh vàng 2 màu sắc.
Trang sức
Vì có màu sắc khá đặc biệt, nên ametrin được ưa thích để tạo nên những bộ trang sức lạ mắt. Trên thị trường, ametrin khá được nhiều người ưa chuộng với những thiết kế lạ mắt cả về kiểu dáng chế tác đá quý và sản phẩm trang sức.
